Plan S. Zasady i implementacja (tłumaczenie na język polski)

Część I: Zasady Planu S

Od 2021 roku wszystkie publikacje naukowe opisujące rezultaty badań finansowanych z publicznych lub niepublicznych grantów przyznanych przez krajowe, regionalne lub międzynarodowe instytucje finansujące i rady ds. badań naukowych muszą zostać opublikowane w otwartych czasopismach lub na otwartych platformach albo zostać natychmiast udostępnione w otwartych repozytoriach, bez czasowego embarga. 

Dodatkowo: 

1. Autorzy lub ich instytucje zachowują majątkowe prawa autorskie do swoich publikacji. Aby spełnić wymogi określone w Deklaracji Berlińskiej, wszystkie publikacje muszą zostać udostępnione na otwartej licencji, najlepiej Creative Commons Uznanie autorstwa (CC BY). 

2. Instytucje finansujące opracują solidne kryteria i wymogi dla usług, jakie muszą oferować wysokiej jakości otwarte czasopisma, otwarte platformy i otwarte repozytoria. 

3. W tych przypadkach, w których wysokiej jakości otwarte czasopisma lub platformy jeszcze nie istnieją, instytucje finansujące – gdy będzie to stosowne – w skoordynowany sposób dostarczą zachęt do ich zakładania i wspierania. Tam, gdzie to konieczne, wsparcie zostanie zapewnione również dla infrastruktury otwartego dostępu. 

4. Jeżeli za publikowanie w otwartym dostępie pobierane są opłaty, są one pokrywane przez instytucje finansujące lub naukowe, a nie przez indywidualnie przez badaczy. Uznaje się, że wszyscy badacze powinni móc publikować swoje prace w otwartym dostępie. 

5. Instytucje finansujące wspierają różnorodność modeli biznesowych otwartych czasopism i platform. Jeśli stosowane są opłaty za otwartą publikację, muszą być one współmierne do świadczonych usług wydawniczych, a struktura takich opłat musi być transparentna, aby dostarczać rynkowi oraz instytucjom finansującym informacji umożliwiających potencjalną standaryzację opłat oraz ustalenie ich maksymalnego limitu. 

6. Instytucje finansujące wzywają rządy, uczelnie, organizacje badawcze, biblioteki, akademie oraz towarzystwa naukowe do uzgodnienia strategii, polityk oraz praktyk, w szczególności w celu zapewnienia transparentności. 

7. Powyższe zasady powinno się stosować do wszystkich typów publikacji naukowych, zrozumiałe jest jednak, że osiągnięcie otwartego dostępu do monografii i rozdziałów w książkach zajmie więcej czasu i wymagać będzie osobnego, właściwego procesu. 

8. Instytucje finansujące nie wspierają „hybrydowego” modelu publikowania. Niemniej jednak, o ile ma to charakter przejściowy na drodze do pełnego otwartego dostępu w jasno określonych ramach czasowych i jedynie w tych przypadkach, w których stanowi to element mechanizmów transformacyjnych, instytucje finansujące mogą uczestniczyć w finansowym wsparciu takich mechanizmów. 

9. Instytucje finansujące będą nadzorować przestrzeganie zasad i wyciągać konsekwencje wobec tych beneficjentów/grantobiorców, którzy się do nich nie zastosują.

10. Instytucje finansujące zobowiązują się, że oceniając osiągnięcia naukowe w trakcie podejmowania decyzji o finansowaniu oceniać będą wewnętrzną wartość samej pracy i nie będą brać pod uwagę kanału publikacji, jego współczynnika wpływu (lub innego miernika dotyczącego czasopisma) ani wydawcy. 

Część II: Wskazówki dotyczące wdrożenia Planu S

1. Cel i zakres

Plan S ma na celu pełny i natychmiastowy otwarty dostęp do recenzowanych publikacji naukowych będących rezultatem badań finansowanych ze środków publicznych i niepublicznych. cOAlition S – koalicja instytucji finansujących, które zobowiązały się do wdrożenia Planu S – ma na celu przyspieszenie przejścia do systemu publikowania naukowego, który charakteryzuje się natychmiastowym, bezpłatnym dostępem online do publikacji naukowych oraz generalnym brakiem ograniczeń ich wykorzystania i ponownego wykorzystania (pełny otwarty dostęp). 

cOAlition S jest zdecydowana osiągnąć cel postawiony w Planie S: publikacje będące wynikiem badań finansowanych przez członków cOAlition S w ramach konkursów ogłoszonych po 1 stycznia 2021 roku (lub wcześniej, jeśli poszczególni członkowie tak zdecydują), muszą zostać opublikowane w sposób zapewniający otwarty dostęp (w otwartych czasopismach lub na otwartych platformach) lub natychmiast udostępnione w sposób otwarty w otwartym repozytorium. 

Plan S stosuje się do wszystkich recenzowanych publikacji opartych na rezultatach badań sfinansowanych w całości lub części przez członków cOAliton S. Ten dokument określa zasady Planu S i wytycza ścieżki ich wdrożenia w odniesieniu do artykułów naukowych. cOAlition S do końca 2021 roku wyda stanowisko dotyczące zasad Planu S w odniesieniu do monografii i rozdziałów w książkach, wraz z wskazówkami dotyczącymi ich wdrożenia. 

Chociaż zasady Planu S dotyczą recenzowanych publikacji naukowych, cOAlition S zdecydowanie zachęca do udostępniania danych badawczych i innych rezultatów badań wedle zasady „tak otwarte, jak to możliwe – tak zamknięte, jak to niezbędne”. Zdecydowanie zalecane jest także dzielenie się wynikami badań na ich wczesnym etapie poprzez udostępnianie preprintów.

cOAlition S popiera zasady wyrażone w San Francisco Declaration on Research Assessment (DORA), wedle których badania powinny być oceniane na podstawie ich wartości, nie zaś na podstawie miejsc, w których są publikowane. Członkowie cOAlition S wprowadzą takie zasady w swoich politykach do stycznia 2021 r. 

2. Zgodność z Planem S

Wszystkie artykuły naukowe będące rezultatem badań sfinansowanych przez członków cOAlition S muszą zostać udostępnione w sposób otwarty natychmiast po ich opublikowaniu, bez żadnego czasowego embarga. 

Zgodność z Planem S można zapewnić na trzy sposoby: 

 W przypadku każdego ze sposobów zapewnienia zgodności z Planem S, publikacja musi zostać udostępniona w sposób otwarty natychmiast, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa (CC BY), chyba że instytucja finansująca zgodziła się na wyjątek. 

W ramach Planu S przez otwarte platformy należy rozumieć platformy służące za pierwotne miejsce publikacji wyników badań (takie jak Wellcome Open Research lub Gates Open Research). Platformy, które służą jedynie do agregacji lub powtórnego publikowania treści opublikowanych już gdzie indziej, nie są za takie uważane. 

cOAlition S zdecydowanie zachęca do deponowania wszystkich publikacji w repozytoriach, niezależnie od wybranego sposobu zapewnienia zgodności. Kilku członków cOAlition S wymaga zdeponowania wszystkich artykułów naukowych w repozytoriach. 

cOAliton S zaleca indywidualnym badaczom, instytucjom naukowym, innym instytucjom finansującym oraz rządom, aby nie wspierały finansowo „hybrydowego” modelu publikowania w otwartym dostępie, jeśli związane z nim opłaty nie stanowią elementu mechanizmów transformacyjnych. cOAlition S podkreśla, że poszczególni członkowie cOAliton S nie są zobowiązani do korzystania z mechanizmów transformacyjnych ani do finansowania kosztów publikacji, które są objęte takimi mechanizmami.

cOAlition S będzie współpracować z Directory of Open Access Journals (DOAJ), Directory of Open Access Repositories (OpenDOAR),SHERPA/RoMEO,Efficiency and Standards for Article Charges (ESAC) oraz innymi potencjalnymi partnerami w celu ustalenia mechanizmów służących do identyfikowania i sygnalizowania, czy czasopisma/platformy publikacyjne, repozytoria i mechanizmy transformacyjne spełniają wymagania cOAlition S szczegółowo opisane w Części III niniejszego dokumentu. cOAlition S wesprze rozwój narzędzia umożliwiającego badaczom ustalenie, czy dane miejsce spełnia te wymagania. 

Prawa i licencjonowanie: Autor oraz instytucja autora powinni zachować przysługujące im majątkowe prawa autorskie. Licencje na opublikowanie, które są udzielane wydawcy, muszą pozwalać autorowi/instytucji na udostępnienie ostatecznej wersji opublikowanej (Version of Record, VoR), ostatecznej wersji autorskiej (Author’s Accepted Manuscript, AAM) lub obu tych wersji na otwartej licencji (zdefiniowanej jak niżej) za pośrednictwem otwartego repozytorium natychmiast po opublikowaniu. 

Tam, gdzie to możliwe, członkowie cOAlition S za pośrednictwem umów o dofinansowanie zapewnią, że autorzy lub ich instytucje zachowają majątkowe prawa autorskie, jak również inne prawa konieczne do tego, by natychmiast udostępnić na otwartej licencji (rozumianej jak poniżej) odpowiednią wersję publikacji (ostateczną wersję opublikowaną, ostateczną wersję autorską lub obie). w tym celu cOAlition S opracuje lub zaadaptuje modelową “Licencję na Opublikowanie” dla beneficjentów instytucji będących jej członkami. 

Każdemu należy zapewnić nieograniczoną terytorialnie, nieodpłatną, niewyłączną, nieodwołalną licencję pozwalającą dzielić się (tzn. kopiować i rozpowszechniać materiał na dowolnym nośniku i w dowolnym formacie) i adaptować (tzn. remiksować, przekształcać i tworzyć na bazie materiału) artykuł w dowolnym celu, w tym komercyjnym, pod warunkiem odpowiedniego uznania autorstwa. cOAlition S rekomenduje wykorzystanie licencji Creative Commons (CC) i wymaga, by domyślnie stosowaną licencją była Creative Commons Uznanie autorstwa (CC BY) 4.0. Zastosowanie mogą mieć następujące wyjątki: 

• w drugiej kolejności cOAlition S akceptować będzie wykorzystanie licencji CC BY-SA 4.0 oraz oświadczenia o przekazaniu do domeny publicznej CC0; 

• w przypadku pojedynczych artykułów, członkowie cOAliton S mogą zgodzić się na wykorzystanie licencji CC BY-ND, pod warunkiem, że grantobiorca wyraźnie o to poprosi i uzasadni taką prośbę;

• treści będące elementem publikacji, do których prawa posiadają osoby trzecie (na przykład obrazy lub grafiki) nie są objęte tymi wymaganiami. 

Badania prowadzone we współpracy: cOAlition S dostrzega, że instytucje finansujące mogą zmierzyć się z wyzwaniem polegającym na tym, że artykuły naukowe publikowane są we współpracy z autorami finansowanymi przez podmioty niebędące członkami cOAlition S lub przez autorów posiadających różne afiliacje. cOAlition S zobowiązuje się do aktywnej współpracy z najważniejszymi instytucjami finansującymi na całym świecie w celu wspierania zgodności z wytycznymi Planu S wśród autorów prowadzących badania we współpracy. 

3. Mechanizmy transformacyjne

cOAlition S wspiera szereg strategii, aby zachęcić wydawców działających w modelu subskrypcji do przejścia na otwarty dostęp. Nazywamy te strategie „mechanizmami  transformacyjnymi”; trzy z nich zostały opisane poniżej.

W związku z tym, że naczelną zasadą mechanizmów transformacyjnych jest to, iż mają one charakter tymczasowy i przejściowy, tam gdzie członkowie cOAlition S zapewniają fundusze na pokrycie opłat za opublikowanie pobieranych przez czasopisma objęte takimi mechanizmami, finansowanie to zakończy się 31 grudnia 2024 r.

Umowy transformacyjne: Plan S wspiera Open Access 2020 Initiative (OA2020), której celem jest przyspieszenie przejścia na otwarty dostęp poprzez przyjęcie strategii systematycznego wycofywania finansowego wsparcia dla miejsc publikacji pobierających opłaty za dostęp oraz relokacji tych środków finansowych w celu wsparcia publikowania w otwartym dostępie. cOAlition S zachęca do tego, aby wydawcy zawierali umowy transformacyjne globalnie – we wszystkich krajach – oraz do tego, aby dane dotyczące takich umów były udostępniane.

cOAlition S zdecydowanie zachęca instytucje i konsorcja do opracowywania nowych umów transformacyjnych. Umowy zawarte po 1 stycznia 2021 roku będzie wspierać finansowo tylko wtedy, jeżeli będą one zgodne z wytycznymi ESAC.

Modelowe umowy transformacyjne: Wiele czasopism i wydawców, w szczególności mniejszych wydawnictw towarzystw naukowych, aktualnie nie jest związanych umowami transformacyjnymi. cOAlition S będzie pracować wspólnie ze wszystkimi interesariuszami w celu wypracowania nowych modeli umów zapewniających otwarty dostęp i unikających podwójnych płatności. W szczególności, cOAlition S, we współpracy z interesariuszami, wspierać będzie rozwój nowych mechanizmów transformacji wydawnictw prowadzonych przez towarzystwa naukowe oraz małych i średnich wydawnictw, w tym potencjalnie np. przez modelowe umowy transformacyjne.

„Czasopisma transformacyjne”: cOAlition S rozważy również rozwój potencjalnych ram funkcjonowania „czasopism transformacyjnych”, w których udział otwartych treści jest stopniowo zwiększany, a koszty subskrypcji są równoważone przez przychody z opłat za usługi wydawnicze (aby uniknąć podwójnych płatności) i gdzie czasopismo jasno zobowiązuje się do przejścia na pełny otwarty dostęp w uzgodnionych ramach czasowych.

4. Wsparcie wysokiej jakości otwartych czasopism i otwartych platform 

cOAlition S uznaje istnienie szerokiego zakresu wysokiej jakości otwartych czasopism i otwartych platform, jak również znaczenie różnorodności modeli biznesowych, w tym takich otwartych miejsc publikacji, które nie pobierają opłat za opublikowanie (Article Processing Charges, APC).

cOAlition S analizuje lukę w zakresie otwartych czasopism/platform, aby zidentyfikować obszary i dyscypliny, w których istnieje potrzeba zwiększenia udziału otwartych czasopism/platform. Członkowie cOAlition S wspólnie ustanowią odpowiednie zachęty do zakładania otwartych czasopism/platform lub do przekształcania istniejących czasopism w czasopisma otwarte, w szczególności tam, gdzie istnieją braki i potrzeby w tym zakresie.

5. Transparentność kosztów i cen

Istnieją różne modele finansowania i opłacania publikacji w otwartym dostępie. cOAlition S uznaje, że można stosować rozmaite modele biznesowe w celu osiągnięcia pełnego i natychmiastowego otwartego dostępu. cOAlition S nawołuje do całkowitej transparentności oraz monitorowania kosztów i opłat za opublikowanie.

Tam gdzie zaczną obowiązywać wymogi Planu S, nie później niż 1 stycznia 2020 r. cOAlition S, we współpracy z reprezentantami wydawców i innych interesariuszy, wskaże różne usługi (np. selekcja, recenzja, prace redakcyjne, korekta), o wycenę których zostaną poproszeni wydawcy. Wymóg transparentności cen będzie dotyczył wszystkich artykułów finansowanych na mocy mechanizmów transformacyjnych, jak również opłat pobieranych przez otwarte czasopisma i platformy. Minimalnym wymogiem jest rozbicie cen w odniesieniu do danego wydawcy, ale tam, gdzie to możliwe wydawcy są zachęcani do zapewnienia transparentności cen w odniesieniu do poszczególnych czasopism.

Oprócz tego, cOAlition S ustanowi stały monitoring w celu zachowania transparentności oraz wyraźnego zrozumienia kosztów i cen. cOAlition S przyczyni się w ten sposób do ustalenia uczciwych i rozsądnych cen za usługi wydawnicze, w tym sprawiedliwych zasad zwolnienia z opłat, odzwierciedlających koszty publikacji. Poszczególne instytucje finansujące należące do cOAlition S mogą zdecydować o ujednoliceniu i ustaleniu maksymalnego limitu zwracanych kosztów za usługi wydawnicze w ramach grantów. cOAlition S może w późniejszym terminie zdecydować o wprowadzeniu limitów cenowych w sposób skoordynowany, jeżeli dostrzeże zbyt wysokie poziomy cen.

6. Ewaluacja

Przed końcem 2024 roku, cOAlition S zakończy oficjalny proces ewaluacji, który będzie uwzględniał wymogi, rezultaty oraz oddziaływanie Planu S. w szczególności, ocenie poddany zostanie wpływ, jaki na osiągnięcie pełnego i natychmiastowego otwartego dostępu wywarły mechanizmy transformacyjne oraz możliwość zapewnienia natychmiastowego otwartego dostępu do treści objętych subskrypcjami poprzez otwarte repozytoria.

7. Zgodność i sankcje

Poszczególni członkowie cOAlition S dostosują swoje umowy grantowe do Planu S oraz będą monitorować stosowanie się do jego wymogów, a także wyciągać konsekwencje w przypadku niestosowania się do nich. Każdy grantodawca określi, jak najlepiej monitorować zgodność oraz jakie wprowadzić sankcje. Możliwe sankcje to na przykład wstrzymanie środków grantowych, wykluczenie publikacji niespełniających wymogów z dorobku naukowego branego pod uwagę w ramach oceny wniosków grantowych czy odebranie możliwości ubiegania się w przyszłości o środki finansowe tym grantobiorcom, którzy nie stosują się do wymogów. 

8. Harmonogram

Harmonogram wdrożenia Planu S będzie różnił się w zależności od organizacji członkowskich. Zgodnie z minimalnym wymogiem, członkowie cOAlition S muszą stosować zasady Planu S w odniesieniu do tych konkursów, w przypadku których data ogłoszenia lub ostateczna data złożenia wniosku przypada po 1 stycznia 2021 r. Tych członków, którzy mają takie możliwości, cOAlition S zachęca do implementacji Planu S w odniesieniu do wszystkich grantów przyznawanych od stycznia 2021 roku. 

Część III. Techniczne wskazówki i wymagania

W odniesieniu do badań finansowanych przez członków cOAlition S objętych wymogami Planu S, wszystkie recenzowane artykuły naukowe muszą być publikowane w miejscach spełniających poniższe wymogi. Gdy artykuł jest publikowany w miejscu objętym subskrypcją, a następnie natychmiast zdeponowany w otwartym repozytorium, spełnione muszą być również wymogi dotyczące repozytoriów. 

W 2024 roku nastąpi przegląd stanowczo zalecanych kryteriów, w wyniku którego będą one mogły stać się kryteriami obowiązkowymi. 

1. Wymagania wobec miejsc publikacji

1.1. Wspólne wymagania wobec wszystkich miejsc publikacji

Podstawowe obowiązkowe warunki dla wszystkich miejsc publikacji:

• cOAlition S podkreśla potrzebę istnienia czasopism wysokiej jakości, dlatego wymaga od czasopism/platform rzetelnego systemu recenzowania, zgodnie ze standardami obowiązującymi w ramach właściwej dyscypliny oraz najważniejszymi praktykami i politykami zarysowanymi przez Committee on Publication Ethics (COPE). Szczegóły muszą być dostępne w sposób otwarty na stronie danego czasopisma lub platformy. w szczególności, uiszczenie opłaty za opublikowanie lub  uzyskanie zwolnienia z tejże nie może w żaden sposób wpływać na proces podejmowania w obrębie redakcji decyzji dotyczącej przyjęcia artykułu.

• Czasopismo/platforma musi zamieścić na swojej stronie internetowej szczegółowy opis swojej polityki wydawniczej oraz procesów decyzyjnych. Dodatkowo, raz w roku publikowane muszą być przynajmniej podstawowe statystyki dotyczące w szczególności liczby zgłoszonych artykułów, liczby wystosowanych próśb o recenzję, liczby otrzymanych recenzji, odsetka artykułów przyjętych do publikacji i średniego czasu od zgłoszenia do publikacji.

• Czasopismo/platforma musi akceptować zachowanie majątkowych praw autorskich przez autorów lub ich instytucje, bez żadnych dodatkowych kosztów. Licencje na publikacje muszą uwzględniać prawo i obowiązek autora/instytucji do otwartego udostępnienia artykułu (w ostatecznej opublikowanej wersji lub ostatecznej wersji autorskiej) natychmiast po publikacji, na otwartej licencji wskazanej powyżej w Części II, Sekcji 2. 

• Czasopismo/platforma musi umożliwić autorom publikację w natychmiastowym i trwałym otwartym dostępie (bez żadnych przeszkód natury technicznej ani jakiejkolwiek innej) na otwartej licencji wskazanej powyżej w Części II, Sekcji 2 bądź deponowanie artykułu (w ostatecznej opublikowanej wersji lub ostatecznej wersji autorskiej) w otwartym repozytorium bez żadnych dodatkowych opłat i na otwartej licencji wskazanej powyżej w Części II, Sekcji 2. w obydwu wypadkach nie można stosować czasowego embarga (w tym także w stosunku do wersji udostępnianych z wyprzedzeniem, tj. wersji ostatecznych zamieszczonych online jeszcze przed włączeniem do numeru).

Obowiązkowe warunki techniczne dla wszystkich miejsc publikacji:

• Stosowanie trwałych identyfikatorów (PID) dla publikacji naukowych (z wersjonowaniem, np. na wypadek poprawek), takich jak DOI (preferowane), URN lub Handle.

• Deponowanie treści w programie długoterminowej cyfrowej ochrony lub archiwizacji (takim jak CLOCKSS, Portico lub równoważnym).

• Wysokiej jakości metadane dotyczące artykułów w standardowym, interoperacyjnym, otwartym formacie, przekazywane do domeny publicznej na mocy oświadczenia CC0. Metadane muszą zawierać kompletne i rzetelne informacje o finansowaniu przyznanym przez instytucje finansujące będące członkami cOAlition S (minimum informacji to nazwa instytucji finansującej i numer/identyfikator grantu). 

• Możliwe do odczytu dla maszyn informacje na temat otwartego dostępu do publikacji oraz licencji, zagnieżdżone w artykule, w standardowym, otwartym formacie.

Stanowczo zalecane dodatkowe kryteria dla wszystkich miejsc publikacji:

• Wsparcie dla trwałych identyfikatorów dla autorów (np. ORCID), grantodawców, programów finansowania i grantów, instytucji i innych istotnych podmiotów.

• Rejestracja w serwisie SHERPA/RoMEO obowiązującej w danym miejscu publikacji polityki w zakresie samodzielnej archiwizacji artykułów przez ich autorów.

• Możliwość pobrania pełnego tekstu każdej publikacji (włącznie z tekstem uzupełniającym i danymi) w formacie możliwym do odczytu maszynowego w standardowym formacie, takim jak JATS XML.

• Bezpośrednie deponowanie publikacji (w formacie przyjętym przez społeczność i możliwym do odczytu maszynowego – takim jak JATS XML – oraz zawierającym kompletne metadane, jak opisano powyżej) przez wydawcę we wskazanym przez autora lub centralnym otwartym repozytorium spełniającym kryteria Planu S.

• Zgodność metadanych z wytycznymi OpenAIRE.

• Powiązanie z danymi, kodem i innymi rezultatami badań, które stanowią podstawę publikacji i są dostępne w zewnętrznych repozytoriach.

• Dostępne w sposób otwarty dane dotyczące cytowań, zgodnie ze standardami Initiative for Open Citations (I4OC).

1.2. Szczegółowe warunki dotyczące otwartych czasopism i otwartych platform wydawniczych:

Czasopismo/platforma musi być zarejestrowane/a w Directory of Open Access Journals (DOAJ) bądź znajdować się w trakcie rejestracji. 

Dodatkowo, wymagane jest spełnienie następujących kryteriów:

• Otwarte czasopisma nie mogą mieć lustrzanego/siostrzanego czasopisma dostępnego w modelu subskrypcyjnym ze znacząco pokrywającym się składem redakcji, aby uniknąć modelu biznesowego polegającego na pobieraniu opłat zarówno za dostęp, jak i za opublikowanie. Takie czasopisma będą de facto uznawane za czasopisma „hybrydowe”.

• Transparentne koszty i cennik: informacje na temat kosztów publikacji oraz jakichkolwiek innych czynników wpływających na opłaty za opublikowanie muszą być dostępne w sposób otwarty na stronie czasopisma/platformy wydawniczej (zob. też powyżej Część II Sekcja 5).

• Czasopismo/platforma musi zapewnić zwolnienie od opłat za opublikowanie autorom ze słabo rozwiniętych gospodarek oraz zniżki autorom z uboższych gospodarek średnio rozwiniętych, jak również zwolnienie z opłat i zniżki dla innych autorów zdolnych uzasadnić taką potrzebę. na stronie internetowej czasopisma/platformy muszą znaleźć się zasady dotyczące zwolnienia z opłat oraz statystyki dotyczące wniosków i przyznanych zwolnień z opłat.

2. Wymagania wobec otwartych repozytoriów

2.1 Wymagania wobec otwartych repozytoriów

Repozytorium musi być zarejestrowane w Directory of Open Access Repositories (OpenDOAR) bądź znajdować w trakcie rejestracji.

Dodatkowo, wobec repozytoriów stosuje się następujące kryteria:

Obowiązkowe kryteria dla repozytoriów:

• Use of PIDs for the deposited versions of the publications (with versioning, for example in case of revisions), such as DOI (preferable), URN, or Handle.

• Stosowanie trwałych identyfikatorów (PID) dla publikacji naukowych (z wersjonowaniem, np. na wypadek poprawek), takich jak DOI (preferowane), URN lub Handle.

• Wysokiej jakości metadane na poziomie artykułów w standardowym, interoperacyjnym, otwartym formacie, przekazywane do domeny publicznej na mocy oświadczenia CC0. Muszą one zawierać informacje o DOI (bądź innym trwałym identyfikatorze) zarówno oryginalnej publikacji, jak i zdeponowanej wersji, informacje o zdeponowanej wersji (ostateczna wersja autorska, ostateczna wersja opublikowana), a także o otwartym dostępie do publikacji oraz o licencji, na jakiej udostępniona została zdeponowana wersja. Metadane muszą zawierać kompletne i rzetelne informacje o finansowaniu przyznanym przez grantodawców z cOAlition S (minimum informacji to nazwa instytucji finansującej i numer/identyfikator grantu). 

• Możliwe do odczytu maszynowego informacje na temat otwartego dostępu do publikacji oraz licencji, zagnieżdżone w artykule, w standardowym, otwartym formacie.

• Stała dostępność (wynosząca co najmniej 99.7% czasu, nie uwzględniając zaplanowanych przerw na prace serwisowe lub aktualizacje).

• Dział wsparcia: jako minimum podany musi być adres email (działająca skrzynka poczty elektronicznej), czas na odpowiedź nie może przekraczać jednego dnia roboczego.

Stanowczo rekomendowane dodatkowe kryteria dla repozytoriów:

• System zamieszczania prac oferujący wsparcie zarówno dla indywidualnych autorów, jak i wydawców przesyłających większą liczbę prac (w ostatecznej wersji autorskiej lub w ostatecznej wersji opublikowanej).

• Pełny tekst przechowywany w formacie przyjętym przez społeczność i nadającym się do odczytu maszynowego, takim jak JATS XML.

• Wsparcie dla trwałych identyfikatorów autorów (np. ORCID), grantodawców, programów finansowania i grantów, instytucji i innych istotnych podmiotów.

• Dostępne w sposób otwarty dane na temat cytowań, zgodnie ze standardami Initiative for Open Citations (I4OC).

• Otwarte API umożliwiające innym (w tym maszynom) dostęp do treści. Dostęp do spełniającego wymogi API musi być możliwy bez żadnych barier. Prosty mechanizm uwierzytelnienia, taki jak token dla „zaawansowanych użytkowników” (np. generujących duży ruch współpracowników), jest do przyjęcia, o ile istnieje również całkowicie otwarty/anonimowy sposób dostępu. 

• Zgodność metadanych z wytycznymi OpenAIRE.

• Procesy służące zapewnieniu jakości, pozwalające tam, gdzie to możliwe powiązać zdeponowane pełne teksty z wiarygodnymi metadanymi bibliograficznymi z innych systemów, np. PubMed, Crossref czy SCOPUS.

Dodatkowe informacje

• Pobierz zasady i wskazówki dotyczące implementacji w formacie PDF

• Uzasadnienie poprawek wprowadzonych do zasad i wskazówek dotyczących implementacji Planu S
• Wyniki publicznych konsultacji dot. wstępnej wersji wytycznych wdrażania Planu S (zestaw danych udostępniony w Zenodo)

Plan S w języku angielskim dostępny jest na stronie cOAlition S. Tłumaczenie na język polski: Wojciech Fenrich, Natalia Gruenpeter. Konsultacja: Jakub Szprot, Tomasz Lewandowski, Krzysztof Siewicz. Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. CC BY 4.0. 

Szczegóły