Łotewska strategia w zakresie otwartej nauki

Na początku marca 2022 r. łotewski rząd przyjął strategię w zakresie otwartej nauki na lata 2021-2027, która ma na celu zapewnienie społeczeństwu, badaczom, przedsiębiorstwom, decydentom i wszystkim zainteresowanym dostępu do informacji naukowej (w tym publikacji naukowych i danych badawczych) oraz promowanie zaangażowania społecznego w badania naukowe.

Strategia opiera się na trzech filarach: otwartym dostępie do publikacji naukowych, danych badawczych zgodnych z zasadami FAIR oraz nauce obywatelskiej. Wszystkie publikacje naukowe będące rezultatem badań finansowanych ze środków publicznych mają być udostępniane w sposób otwarty w zielonej lub złotej drodze otwartego dostępu, bez żadnego embarga. Dane badawcze powinny być zgodne z zasadami FAIR (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable) i otwarte, jeżeli to możliwe. Zarówno dane dane, jak i metadane oraz e-infrastruktury służące do ich długoterminowego przechowywania powinny uwzględniać zasady FAIR. Regulacje w zakresie nauki obywatelskiej uwzględniają działania na rzecz inicjatyw angażujących obywateli w badania naukowe.

Polityka przewiduje też stworzenie i rozwój konkretnych programów, serwisów i narzędzi wspierających jej realizację, m.in. stworzenie krajowego repozytorium danych badawczych, wprowadzenie wymogu sporządzania planu zarządzania danymi badawczymi czy uruchomienie programu dla data stewardów.

Więcej informacji znaleźć można na stronie Council for National Open Science Coordination (CoNOSC)

Plan działania na rzecz diamentowej drogi otwartego dostępu

Science Europe, Koalicja S, OPERAS i Narodowa Agencja Badań we Francji (Agence nationale de la recherche, ANR) zainicjowały plan działania na rzecz diamentowej drogi otwartego dostępu. Dokument określa priorytetowe działania, które mają zapewnić rozwój zrównoważonego i opartego na współpracy ekosystemu publikacji w modelu diamentowym. Celem jest ustalenie wspólnych zasad i standardów jakości z poszanowaniem różnorodności kulturowej, językowej i dziedzinowej, która uznana została za mocną stronę tego sektora.

Diamentowa droga otwartego dostępu to model, w którym wydawcy czasopism nie pobierają opłat ani za dostęp do publikacji (od czytelników), ani za publikację (od autorów artykułów). Wydawcy korzystający z tej drogi są najczęściej blisko związani z akademickimi instytucjami i społecznościami.

Plan działania obejmuje cztery obszary: poprawę efektywności, ujednolicenie standardów jakości, budowanie potencjału oraz wspieranie zrównoważonego rozwoju i stabilności.

Apel Koalicji S do wydawców czasopism

Koalicja S apeluje do wydawców czasopism naukowych o wprowadzenie bardziej przejrzystych zasad w procesie wydawniczym, m.in. w zakresie zgłaszania i publikowania artykułów czy zawieranych z autorami umowach.

W skierowanej do wydawców korespondencji Koalicja S podkreśla, że istotne jest, aby już w chwili zgłoszenia artykułu autorzy wiedzieli jaki rodzaj licencji będzie zastosowany i jakie opłaty będą pobierane, jeżeli artykuł zostanie przyjęty do publikacji, a także czy artykuł zostanie przekierowany do innego czasopisma w wyniku wstępnego zawiadomienia o prawie do ponownego wykorzystania, które stanowi element zgłoszenia.

Wspomniane informacje powinny być umieszczone w widocznym miejscu na stronie internetowej wydawcy, w sekcjach zawierających informacje dla autorów oraz w systemie zgłoszeń (na początku procesu).

Procedury te zgodne są z zasadami określonymi przez Committee on Publication Ethics (COPE) i pozwalają badaczom na podjęcie świadomej decyzji o zgłoszeniu artykułu do wybranego czasopisma.

Więcej informacji na temat inicjatywy znaleźć można na stronie Koalicji S.

Tydzień Otwartej Edukacji 2022

Od 7 do 11 marca 2022 obchodzimy Tydzień Otwartej Edukacji, coroczne międzynarodowe wydarzenie promujące otwarte zasoby edukacyjne oraz upowszechniające wiedzę na temat ruchu otwartej edukacji. Wydarzenie ma charakter globalny i społecznościowy. Każdy może włączyć się w obchody, organizując spotkania, kursy i wykłady bądź promując otwarte zasoby edukacyjne, czyli powszechnie dostępne materiały (podręczniki, kursy, scenariusze lekcji itp.), udostępniane bezpłatnie i na wolnych licencjach.

 

W Polsce w Tydzień Otwartej Edukacji aktywnie włączają się organizacje należące do Koalicji Otwartej Edukacji. W tym roku Centrum e-Learningu AGH przygotowało kurs „Rentgen Otwartych Zasobów” kierowany do nauczycieli i nauczycielek akademickich oraz doktorantów i doktorantek. Kurs odbędzie się online w dniach 7-11.03.2022. Udział w szkoleniu jest bezpłatny, ale wymagana jest wcześniejsza rejestracja. Więcej informacji znaleźć można na stronie Centrum e-Learningu AGH.

Paryski apel w sprawie systemu ewaluacji nauki

Jednym z tematów podjętych podczas Open Science European Conference, konferencji organizowanej na początku lutego 2022 r. w ramach francuskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, były zmiany w systemie ewaluacji działalności naukowej. Francuski komitet ds. otwartej nauki przygotował i przedstawił apel o zmiany w systemie ewaluacji naukowej, w którym zaproponowano utworzenie koalicji organizacji naukowych zaangażowanych w reformę obecnego systemu.

U podstaw dokumentu leży założenie, że otwartość poprawia jakość i wydajność badań, zwiększa ich oddziaływanie oraz wspiera współpracę. Wskazane kierunki zmian obejmują m.in. uznanie różnorodności działań badawczych i wyników, takich jak publikacje i preprinty, dane badawcze, metody, oprogramowanie, kod i patenty, a także ich wpływ społeczny i działania związane ze szkoleniami, innowacjami i zaangażowaniem publicznym oraz ocenianie pracy badaczy nie tylko na podstawie rezultatów, ale także dobrych praktyk, w szczególności otwartego udostępniania wyników badań.

Dokument odwołuje się do rekomendacji UNESCO ws. otwartej nauki oraz do raportu na temat reform w systemie ewaluacji opublikowanym przez Komisję Europejską w listopadzie 2021 roku. Paryska inicjatywa promuje zaproszenie Komisji Europejskiej skierowane do organizacji naukowych zainteresowanych pracą na rzecz reformy systemu ewaluacji. 

Additional information