Otwarta nauka w planach EUA i LERU

Otwarta nauka będzie domyślnym sposobem tworzenia wiedzy - czytamy w dokumencie European University Association (EUA) pt. „Universities without walls – A vision for 2030”, który określa cele i wizję uniwersytetów w perspektywie 10 lat. Publikacja jest rezultatem kilkumiesięcznych konsultacji, które pozwoliły stowarzyszeniu określić stojące przed uniwersytetami wyzwania oraz misję w zakresie nauczania, badań naukowych, innowacji oraz kultury. 

W obszarze badań uwzględniono zadania i cele związane z otwartą nauką, m.in.: wspieranie zróżnicowanego, niekomercyjnego systemu wydawniczego, zarządzanie rezultatami badań w zgodzie z zasadami FAIR (wyniki badań mają być możliwe do znalezienia, dostępne, interoperacyjne, możliwe do ponownego wykorzystania), wprowadzenie odpowiednich nagród i zachęt za zarządzanie danymi i ich otwarte udostępnianie, prowadzenie międzynarodowych i multidyscyplinarnych badań z wykorzystaniem zaawansowanych usług i narzędzi cyfrowych dostępnych w europejskiej infrastrukturze. Zgodnie z tytułową formułą „uniwersytetów bez murów” w dokumencie podkreśla się, że uniwersytety powinny być zaangażowane w sprawy całego społeczeństwa i zapewniać otwartą przestrzeń do wspólnego tworzenia wiedzy.

Inauguracja projektu OpenAIRE-Nexus

Organizacja OpenAIRE wraz z partnerami rozpoczyna realizację projektu OpenAIRE-Nexus. Głównym celem projektu jest rozwijanie narzędzi komunikacji naukowej, które dostępne będą w ramach European Open Science Cloud (EOSC). 

10 marca 2021 r. odbędzie się konferencja inauguracyjna, podczas której przedstawione zostaną cele projektu oraz wszystkie serwisy.

 

 

Serwisy OpenAIRE zgrupowane są w trzech portfolio: Publish, Monitor oraz Discover. Mają wspierać naukowców i społeczności naukowe w systematycznym, otwartym udostępnianiu wyników badań naukowych z wykorzystaniem EOSC, dawać instytucjom finansującym i prowadzącym badania oraz społecznościom badawczym odpowiednie narzędzia do monitorowania wyników badań, w szczególności praktyk otwartej nauki, a także ułatwiać wyszukiwanie i zwiększać widoczność wyników badań.

Otwarty list ws. udostępniania danych dotyczących COVID-19

Ponad 700 osób podpisało otwarty list ws. udostępniania danych badawczych dotyczących COVID-19, który opublikowany został w serwisie COVID-19 Data Portal, prowadzonym przez Europejski Instytut Bioinformatyki (EMBL-EBI). Portal umożliwia badaczom udostępnianie i analizowanie danych związanych z COVID-19 oraz działa jako punkt dostępu do European COVID-19 Data Platform, tworzonej przez EMBL-EBI we współpracy z Komisją Europejską, krajami członkowskimi i innymi partnerami, m.in. konsorcjum ELIXIR.

Inicjatorzy listu piszą: „Jako społeczność naukowa, musimy zadbać o to, aby otwarta nauka była praktykowanym standardem i usunąć bariery utrudniające skuteczne udostępnianie danych”. Pandemia wywołana szybkim rozprzestrzenianiem się koronawirusa pokazała, jak ważny jest otwarty dostęp do wyników badań, ułatwiający naukowcom współpracę i wymianę informacji, a decydentom - reagowanie na kryzys. Dlatego jak najwięcej danych badawczych i danych z zakresu opieki zdrowotnej należy udostępniać w sposób otwarty i zgodny z zasadami FAIR (findable, accessible, interoperable, reusable).

Raport na temat umów transformacyjnych

W ramach prac Platformy Otwartej Nauki działającej w Interdyscyplinarnym Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego opracowany został raport na temat umów transformacyjnych. 

Umowy transformacyjne to jeden z mechanizmów umożliwiających zmianę obecnego modelu funkcjonowania czasopism naukowych. Polega on na stopniowym zastępowaniu opłat za dostęp do treści czasopism opłatami za publikacje w otwartym dostępie. Celem jest przejście do modelu otwartego dostępu, gwarantującego bezpłatny i natychmiastowy dostęp do pełnych treści recenzowanych publikacji, bez barier technicznych i prawnych, najlepiej z wykorzystaniem wolnych licencji.

Obecnie coraz więcej konsorcjów zrzeszających biblioteki uniwersyteckie, instytuty badawcze i inne jednostki naukowe negocjuje z wydawcami czasopism naukowych warunki umów, dążąc do zmiany modelu subskrypcyjnego na modele uwzględniające publikacje w otwartym dostępie (np. read and publish). Aktywne w tym obszarze inicjatywy, m.in. OA2020, Plan S czy ESAC (Efficiency and Standards for Article Charges), zmierzają do wypracowania bardziej przejrzystych i jawnych zasad wydatkowania środków publicznych i rozliczania się z komercyjnymi wydawcami, a także do ujednolicenia strategii negocjacyjnych w skali globalnej. 

Rekomendacje OECD dot. dostępu do wyników badań

W styczniu 2021 roku Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju opublikowała zaktualizowane rekomendacje dot. dostępu do wyników badań finansowanych ze środków publicznych. W dokumencie uwzględniono nowe technologie oraz postępy we wdrażaniu i upowszechnianiu odpowiednich polityk, rozwiązań czy dobrych praktyk. Dotyczy to m.in. powszechnej zgody co do potrzeby stosowania zasad FAIR (findable, accessible, interoperable, reusable) czy znaczenia zagadnień powiązanych z danymi badawczymi i mających bezpośredni wpływ na ich wyszukiwanie, interpretację i ponowne wykorzystanie, takich jak opracowanie metadanych czy udostępnianie odpowiednich algorytmów, procedur, modeli oraz oprogramowania.

Rekomendacje OECD dotyczą następujących obszarów:

Additional information